Sankalpm sanskrit book bhag 3 अष्टमः पाठ: यक्षयुधिष्ठिरसंवादः class 8
शिक्षणविन्दुः- एतादृशाः श्लोकाः जीवनपथप्रदर्शकाः भवन्ति।
किंस्विद् गुरुतरं भूमेः किंस्विदुच्चतरं च खात् ?
किंस्विद् शीघ्रतरं वायोः किंस्विद् बहुतरं तृणात् ?
हिन्दी अनुवाद-- भूमि से बड़ा कौन है? आकाश से ऊंचा किसका स्थान है? वायु से तेज चलने वाला कौन है? एवं घास से ज्यादा फैलने वाला क्या है?
युधिष्ठिरः- माता गुरुतरा भूमेः खात् पितोच्चतरस्तथा ।
मनः शीघ्रतरं वातात् चिन्ता बहुतरी तृणात् ॥ 2 ॥
हिन्दी अनुवाद- माता का स्थान भूमि से श्रेष्ठ है, पिता का स्थान आकाश से ऊंचा है, मन वायु से तेज चलता है, और चिंता घास से ज्यादा फैलती है।
कः शत्रुः दुर्जयः पुंसां कश्च व्याधिरनन्तकः ?
कीदृशश्च स्मृतः साधुरसाधुः कीदृशः स्मृतः ? 3 ॥
हिन्दी अनुवाद- मनुष्य का दुर्जय शत्रु कौन है? अंत ना होने वाला रोग कौन है? सज्जन कैसा होता है और दुष्ट कैसा होता है?
युधिष्ठिरः - क्रोधः सुदुर्जयः शत्रुः लोभो व्याधिरनन्तकः ।
सर्वभूतहितः साधुरसाधुर्निर्दयः स्मृतः ॥ 4 ॥
हिन्दी अनुवाद- मनुष्य का दुर्जय शत्रु क्रोध है, समाप्त न होने वाला रोग लोभ है ,सभी प्राणियों का हित चाहने वाला सज्जन होता है, और दया से रहित व्यक्ति को दुष्ट कहा जा गया है।
मृतः कथं स्यात् पुरुषः, कथं राष्ट्रं मृतं भवेत् ?
श्राद्धं कथं मृतं वा स्यात्, कथं यज्ञो मृतो भवेत् ? 5 ॥
हिन्दी अनुवाद- जीवित होते हुए भी मरा हुआ कैसे हैं? राष्ट्र कैसे मरा हुआ होता है? श्राद्ध कैसे निरर्थक होता है और यज्ञ कैसे निष्फल होता है?
युधिष्ठिरः--मृतो दरिद्रः पुरुषो, मृतं राष्ट्रमराजकम्।
मृतमश्रोत्रियं श्राद्धं, मृतो यज्ञस्त्वदक्षिणः ॥ 6 ॥
हिन्दी अनुवाद- दरिद्र पुरुष मरे हुए के समान होता है, बिना राजा के राष्ट्र मरा जैसा होता है। बिना वेद पाठ की ब्राम्हण के श्राद्ध निरर्थक होता है, एवं बिना दक्षिणा के यज्ञ निष्फल होता है।
एकपदेन उत्तरत-
1 - माता
2- सर्वभूतहितः
3- निर्दय:
4- अदक्षिणम्
5- क्रोध:
II. उत्तरपुस्तिकायाम् पूर्णवाक्येन उत्तरत- (उत्तरपुस्तिका में पूर्ण वाक्य में उत्तर दीजिए।) (Write complete answers in your note-book.)
1. मनः वातात् शीघ्रतरं कथं भवति ?
2. कथं लोभः अनन्तकः व्याधिः कथ्यते ?
उत्तर- ( (क) मानवशरीरे अनेके व्याधयः भवन्ति । तेषु एकः व्याधिः लोभः अस्ति । जीवने लोभस्य अन्तः न भवति ।
III. स्थूलपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत - (मोटे छपे शब्दों के आधार पर प्रश्न बनाइए।)
1- कस्या:
2- का
3- कस्मात्
4- क:
5- क:
Iv शुद्धं भावं चिनुत – (उचित भाव चुनिए।) (Find the correct meaning)
1- खात् पितोच्चतरस्तथा
(ग) पिता सन्तानस्य उन्नतेः कृते कष्टं सहते। अतः पितुः स्थानम् आकाशात् उच्चतरः भवति
2. मृतो दरिद्रः पुरुषः
(ख) यः पुरुषः दरिद्रः भवति तस्य कोऽपि मित्रं न भवति। परिवारे समाजे तस्य अपमानं अतः दरिद्रः पुरुषः मृततुल्यः भवति ।
3. लोभो व्याधिरनन्तकः ।
(क) मानवशरीरे अनेके व्याधयः भवन्ति । तेषु एकः व्याधिः लोभः अस्ति। जीवने लोभस्य अन्तः न भवति ।
Vi-
खात्- व्योमात्, आकाशात्, गगनात्
वायोः- पवनात्, अनिलात्, मरुतः
माता- जननी, धात्री, अम्बा
पिता- जनकः, जन्मदाता, पालकः
शत्रु- अरि, रिपु: , वैरी,
भूमेः - वसुधायाः, वसुंधराया: , भुव:,
- अगर आपको संकल्पम भाग 3 के किसी भी पाठ का वीडियो चाहिए तो नीचे दिए गए लिंक पर क्लिक करके प्राप्त कर सकते हैं, धन्यवाद
https://youtube.com/channel/UCnQciSZi8Tjz4iD6cpQFKXQ
No comments:
Post a Comment